Hoe kan psychologie helpen bij het oplossen van het klimaatprobleem?

De klimaattop in Katowice is ten einde en de resultaten zijn binnen. Hoe staan we ervoor? En hoe kan de sociale psychologie helpen bij het vinden van oplossingen?

Katowice 2018

Na twee weken overleg door bijna 14.000 gedelegeerden van 195 landen, ligt er nu een boek op tafel met daarin regels en richtlijnen voor het aanpakken van de klimaatproblemen. In het ‘Rulebook’ zijn richtlijnen vastgelegd die omschrijven hoe landen gaan rapporteren over hun uitstoot van broeikasgassen. En hoe ze beoordeeld kunnen worden op hun pogingen de uitstoot terug te dringen.

In de media verschilt de berichtgeving rondom de klimaattop. Het AD bericht dat het Nederlandse kabinet tevreden is over de behaalde resultaten¹. De Telegraaf benadrukt dat er een akkoord gesloten is over de uitwerking van het klimaatakkoord van Parijs uit 2015². En de Volkskrant bericht over de teleurstelling die onder veel mensen heerst. Dit omdat het akkoord zich met name richt op de regels en dat echte ambitie om de CO2 terug te dringen vooralsnog uitblijft³.

Een obstakel

De teleurstelling van veel mensen is begrijpelijk. Er zijn concrete maatregelen nodig om de CO2 uitstoot wereldwijd te reduceren. En bovendien is de tijd aan het dringen. Verschillende landen staan oog in oog met het risico dat hun land deze eeuw opgeslokt gaat worden door de zee^4&5.

Een reden voor het uitblijven van concrete maatregelen is het nationalisme en economisch eigenbelang dat bij veel landen op de voorgrond staat. Bestuurders van een land zijn met name gericht op de belangen van hun eigen land. En de zaken die CO2 uitstoten zoals de productie van gas, olie of steenkool leveren landen enorme hoeveelheden geld (en daarmee vaak ook macht) op.

Zolang de landbestuurders met name naar hun eigen belangen blijven kijken, zullen concrete maatregelen moeizaam van de grond komen. En klimaatverandering is nou net een probleem dat gezamenlijk aangepakt móét worden. De natuur maakt geen onderscheid tussen CO2 uit het noorden, oosten, zuiden of het westen.

Een stukje psychologie

In de sociale psychologie is onderzocht dat hoe mensen naar een probleem kijken en welke overtuigingen zij hebben bepalend is voor hun gedrag. Ze noemen deze zienswijze een attitude. En de juiste attitude kan mensen enorm helpen om tot gezonde keuzes en gedrag te komen.

Deze kennis kunnen we meenemen wanneer we kijken naar de manier waarop landen momenteel met elkaar worstelen rondom de klimaatproblemen. Bij de volgende onderhandelingsronde op de VN-klimaattop in New York, zou het helpen om de attitude van de gedelegeerden een beetje (en op subtiele wijze) in de juiste richting te bewegen.

Dit is mogelijk door in een van de speeches die tijdens de klimaattop gegeven worden de nadruk op het volgende te leggen: wij mensen behoren allemaal tot één en dezelfde groep.

Natuurlijk zijn er verschillen tussen mensen onderling. We spreken verschillende talen en we zien er verschillend uit. Maar om de obstakels van de eigen belangen van de individuele landen te kunnen overwinnen, helpt het om mensen te laten voelen dat ze tot dezelfde groep behoren.

Het klinkt misschien als een cliché, maar bij het klimaatprobleem hebben we elkaar nodig om het op te kunnen lossen. We zijn van elkaar afhankelijk. Geen enkel land is alleen verantwoordelijk voor de wereldwijde CO2 uitstoot. En een focus gericht op een groepsgevoel dat landsgrenzen overstijgt helpt bij het overwinnen van de individuele landsbelangen die concrete maatregelen momenteel in de weg zitten.