Even het geheugen opfrissen. 2018.. Wat gebeurde er ook al weer? Een Russische ex-spion werd vergiftigd in Engeland. Een jong voetbalteam werd gered uit een grot in Thailand. Een journalist werd vermoord op een consulaat in Turkije. En uiteraard de dividendbelasting die uiteindelijk toch niet afgeschaft werd. Maar wat gebeurde er in 2018 allemaal rondom het klimaat?
De Verenigde Naties
De VN (Verenigde Naties) organiseerde in december 2018 een klimaattop in Katowice, Polen. De inzet van de top was de uitwerking van de intenties die vastgelegd waren in het klimaatakkoord van Parijs in 2015. Het resultaat was een boek met richtlijnen voor de toekomst. Maar echte concrete afspraken over hoe de 195 deelnemende landen de CO2 uitstoot gaan reduceren bleven uit.
Het IPCC (een organisatie van de VN die wetenschappelijk onderzoek rondom klimaatverandering evalueert en samenvat) publiceerde voorafgaand aan de klimaattop een klimaatrapport. Uit het rapport bleek dat wij wereldwijd veel meer zullen moeten ondernemen om de opwarming van de aarde onder de 1,5 of 2 graden te kunnen houden. Ook werd duidelijk dat een opwarming van 1,5 graad voor nog meer problemen gaat zorgen dan al werd aangenomen.
CO2 in atmosfeer bereikt recordhoogte
Het aantal deeltjes CO2 in onze atmosfeer bereikte in 2018 een recordwaarde van 408 ppm (ppm is een maat voor concentratie en staat voor parts per million). Ter vergelijking: de bovengrens die wordt gezien als veilig ligt op 350 ppm. En voordat mensen grote hoeveelheden CO2 in de lucht gingen uitstoten is de concentratie CO2 in 800.000 jaar nooit boven de 300 ppm uitgekomen.
Extremer weer in Nederland
Met een veranderend klimaat verandert ook het weer. In 2018 zagen we dit goed terug. Mede dankzij de NOS1 kan ik het volgende vertellen: De zomer was warm en droog. We hadden 2 hittegolven en op sommige plaatsen liep het kwik op tot 38 graden. Normaal gesproken hebben we in Nederland 85 warme dagen (als de temperatuur in de Bilt boven de 20 graden komt). En in 2018 telden we maar liefst 132 warme dagen. Het was de warmste zomer in 300 jaar en de temperatuur lag gemiddeld 2 graden hoger dan normaal.
Niet alleen in de zomer was het warmer dan gebruikelijk. Op 24 januari was het met 14 graden bijzonder warm voor Nederland. Dit was een record. De kou die kwam alsnog, maar pas in februari. Ook in het najaar was het warmer dan normaal. Op 13 oktober werd het in de Bilt nog 25 graden.
2018 kende ook een lange periode van droogte. Door een aaneenschakeling van hogedrukgebieden heeft het van mei tot en met september bijna niet geregend. Dit zorgde voor minder goede oogsten op het land en een zeer lage waterstand in de grote rivieren. Vrachtschepen konden veel minder lading meenemen dan normaal. Ook de herfst van 2018 bleef een lange tijd nog uitzonderlijk droog.
Naast de oplopende temperaturen is geconcentreerde hevige neerslag een kenmerk van de huidige klimaatverandering. Ook dit zagen wij in 2018 terug. Op 5 september viel er plaatselijk meer dan 100 mm regen in korte tijd. Deze neerslag viel met name in het westen van Utrecht. En dit terwijl 25 kilometer verderop er bijna geen neerslag viel. In januari traden sommige rivieren ver buiten hun oevers door hevige regenval. Dit gebeurde niet alleen in Nederland maar ook op andere plekken in Europa.
In januari kregen wij te maken met 3 flinke stormen. Met name de storm op 18 januari richtte in Nederland veel schade aan.
Kabinet presenteert klimaatplannen
Eind december maakte het Nederlandse kabinet de plannen bekend voor een klimaatakkoord. In het plan staan de maatregelen die moeten gaan zorgen voor een CO2 uitstoot die in 2030 gehalveerd is ten opzichte van 1990. In 2050 moet de reductie op 95 procent uitgekomen zijn.
Voorafgaand aan de presentatie heeft er 9 maanden lang overleg plaatsgevonden tussen verschillende partijen. In de laatste fase van de onderhandelingen zijn de milieuorganisaties uit het overleg gestapt. Ze beoordeelden de maatregelen als onvoldoende en konden zich niet vinden in de lastenverdeling. Grote bedrijven zouden teveel buiten schot gehouden worden en de lasten zouden vooral neerkomen op huishoudens en kleinere bedrijven.
In de eerste maanden van 2019 gaan het Planbureau voor de Leefomgeving en het Centraal Planbureau de voorgestelde plannen van het kabinet beoordelen. Vervolgens kan het plan definitief gemaakt worden.
Extreem weer wereldwijd zichtbaar
Niet alleen in Nederland hadden we ongewoon weer in 2018. Over de hele wereld zagen we extremer weer. Daarbij zagen we zowel voorbeelden van ongebruikelijk droog weer als ongebruikelijk veel neerslag.
In de eerste maanden van 2018 kwam Zuid-Afrika geregeld in het nieuws vanwege aanhoudende droogte. Nieuwszenders kopten met “Ergste droogte in 100 jaar” en “3 jaar amper regen”. Het waterreservoir waar Kaapstad normaal water uit haalt was door 3 jaar droogte veranderd in een dorre woestijn. Gevreesd werd dat Kaapstad de eerste grote stad van de wereld zou worden die volledig zonder water zou komen te zitten. Klimaatmodellen voorspellen dat Zuid-Afrika in de toekomst vaker te maken krijgt met droogte2.
In juli zagen we op het noordelijk halfrond van de wereld veel extreem weer. Canada kreeg te maken met een hittegolf die verschillende mensen fataal werd. In Griekenland braken bosbranden uit die aan bijna 100 mensen het leven kostte. En Japan kreeg in juli te maken met zowel grote hoeveelheden neerslag als met hoge temperaturen. De neerslag leidde tot overstromingen en het kwik kwam soms uit op 45 graden.
Ook de Amerikaanse staat Californië kreeg in juli te maken met hevige bosbranden. Pas in de maand november was het seizoen van de bosbranden ten einde en waren alle brandhaarden geblust. Zeker 85 mensen overleefden de branden niet en 13.500 woningen werden verwoest.
Sterfte onder de oude baobabbomen
En tot slot iets dat je gemakkelijk gemist kunt hebben, want dit nieuws haalde geen voorpagina’s in 2018. Maar de iconische baobabbomen sterven de laatste jaren opvallend in een versneld tempo.
Baobabbomen worden vaak ‘The tree of life’ genoemd en zijn kenmerkend voor het Afrikaanse landschap. Ze kunnen meer dan 2000 jaar oud worden en wel 30 meter groot.
Het blad Nature Plants publiceerde in 2018 een onderzoek waaruit bleek dat in de afgelopen 12 jaar met name oude baobabbomen van meer dan 1000 jaar oud in een versneld tempo sterven.
De oude bomen sterven met name in het zuiden van Afrika. De veranderingen in het klimaat en daarmee ook het weer wordt als reden genoemd voor de sterfte. De eeuwenoude bomen hebben gedurende hun leven vaak extreme weersomstandigheden overleefd. Maar de snelheid van de veranderende weersomstandigheden van de afgelopen jaren lijkt de bomen fataal te worden. De bomen zijn niet bestand tegen de snel stijgende temperaturen en toenemende droogte.
In Zuid-Afrika was een meer dan 1000 jaar oude baobabboom zo breed geworden dat mensen er een bar in hadden gemaakt waar je terecht kon voor een drankje. Maar ook deze boom stierf in de afgelopen jaren. Inmiddels zijn verschillende mensen in Zuid-Afrika zich actief in gaan zetten voor het behoud van de baobabbomen.
