Klimaatverandering. Dat woord kennen we inmiddels. Maar snappen we ook waar het woord voor staat? Want wat is een klimaat? En wat verandert er precies?

Wat is een klimaat?

Een klimaat is het weer dat in een bepaald gebied gebruikelijk is. In Nederland hebben we bijvoorbeeld regelmatig regen, en ons weer is over het algemeen niet heel extreem. De zomers waren meestal niet te heet, en de winters waren niet extreem koud. Om een klimaat vast te stellen in een bepaald gebied kijk je naar de weersomstandigheden over een periode van 30 jaar of langer. 

Bij een klimaat kijken we ook naar gemiddelden. Denk hierbij bijvoorbeeld aan de gemiddelde temperatuur in een gebied over een lange periode. Of hoeveel neerslag valt ergens gemiddeld? Bij het weer kijken we vaker naar absolute waarden. Bijvoorbeeld de weersvoorspelling dat het op een bepaalde dag 25 graden wordt. Of dat er morgen 3 millimeter regen gaat vallen.

Lees meer over het verschil tussen het klimaat en het weer in ‘Wat is het verschil tussen het klimaat en het weer?’.

Welk klimaat hebben wij in Nederland?

In Nederland waren we voor een hele lange periode gewend aan geregeld een bui op ons hoofd, niet al té warme zomers en in de winter samen kunnen schaatsen op natuurijs. Deze weersomstandigheden waren tekenend voor ons klimaat: ‘een gematigd zeeklimaat’. Door klimaatverandering veranderen de weersomstandigheden in Nederland. Samen schaatsen in de winter is steeds minder vanzelfsprekend en de zomers worden steeds warmer. 

Wanneer we kijken naar de afgelopen decennia, dan wordt ons klimaat in Nederland gekenmerkt door geregeld neerslag verspreid over het hele jaar. Gemiddeld valt er in ons land ongeveer 83 cm aan regen per jaar en hebben we ongeveer 1600 uren aan zon.

De ligging van een land heeft invloed op het klimaat in dat gebied. Nederland ligt aan de Noordzee. En die zee zorgt ervoor dat onze winters niet té koud zijn en onze zomers niet té warm. De zee ‘matigt’ als het ware onze weersomstandigheden en daarmee ook ons klimaat. We danken ons ‘gematigde zeeklimaat’ dan ook aan onze ligging aan de Noordzee.

Bij een klimaat hoort ook een gemiddelde temperatuur. In Nederland is de temperatuur over een jaar gemeten gemiddeld rond de 10 graden Celsius. Aan de gemiddelde jaartemperatuur kunnen we goed zien dat ons klimaat aan het veranderen is. Als we naar Nederland kijken over een periode van meer dan 100 jaar dan zien we dat onze gemiddelde jaartemperatuur langzaam stijgt. Rond het jaar 1900 lag de gemiddelde jaartemperatuur rond de 9 graden. De afgelopen jaren ligt het jaargemiddelde in Nederland echter maar liefst rond de 11 graden.

Welke klimaten zijn er op de wereld?

Wij (mensen) hebben de wereld ingedeeld in verschillende klimaten. Hierbij is gekeken naar de weersomstandigheden die in de verschillende gebieden gebruikelijk zijn. Bij ons in Nederland zullen we niet snel temperaturen van -25 graden hebben. Toch zijn er ook gebieden op aarde waar die temperaturen wel gebruikelijk zijn.

Een voorbeeld van een ander klimaat dan bij ons in Nederland vinden we in de landen die rond de evenaar liggen. In landen zoals Brazilië, Congo en Indonesië zijn gebieden waar de temperatuur altijd boven de 18 graden blijft en waar het bovendien vaak erg vochtig is. Bij deze omstandigheden spreken we van een tropisch klimaat.

Andere klimaten die je kunt vinden op de wereld zijn het woestijnklimaat, het landklimaat of het poolklimaat. En deze verschillende klimaten hebben elk een eigen set van kenmerken. Een kenmerk van een woestijnklimaat is bijvoorbeeld dat het overdag tussen de 25 en 45 graden kan worden, terwijl de temperatuur in de nacht flink naar beneden gaat. In sommige gebieden tot onder het vriespunt.

Naast de al genoemde klimaten zijn er nog veel meer klimaatsoorten zoals bijvoorbeeld het steppeklimaat, het toendraklimaat of het Middellandse-zeeklimaat.

Wat verandert aan de klimaten?

Omdat bij klimaatverandering veel processen met elkaar in verbinding staan heeft klimaatverandering meerdere gevolgen voor de klimaten. Hieronder beschrijf ik de vier belangrijkste veranderingen.

Verandering 1: hogere temperaturen en smeltend ijs

Door de opwarming van de aarde stijgen de temperaturen over de hele wereld. De hogere temperaturen zorgen ervoor dat ijs op de Noord- en Zuidpool smelt. Dit kun je vergelijken met de stekker uit het stopcontact halen van een koelkast. Het ijs dat in het vriesgedeelte zit smelt niet allemaal direct. Maar naarmate de temperatuur in het vriesgedeelte stijgt smelt het ijs verder en ook sneller.

Het gesmolten ijs wat van de Noord- en Zuidpool afkomstig is belandt in de vorm van water in de zeeën van de wereld. Hierdoor stijgen de zeespiegels. Deze stijging vergroot de kans op overstromingen wereldwijd. Voor vele landen waaronder Nederland is dit uitermate belangrijk. We wonen immers aan zee en een deel van het land waarop wij wonen ligt onder zeeniveau. De dijken beschermen ons voor het zeewater. Meer zeewater door klimaatverandering betekent meer risico en een grotere kans op overstromingen voor ons.

Verandering 2: neerslag verandert

Een tweede effect van klimaatverandering is dat neerslag verandert. Regen komt vaker in grote hoeveelheden en harder uit de lucht vallen.

Dit komt omdat onze atmosfeer opwarmt. De lucht om ons heen wordt warmer en warme lucht kan meer water vasthouden dan koude lucht. Dit maakt dat regen vaker dan voorheen in grote hoeveelheden naar beneden komt wat de kans op overstromingen vergroot.

Bovendien zorgt de warmere atmosfeer voor meer verdamping van water uit de zeeën om ons heen. Dat verdampte water belandt in onze atmosfeer en draagt ook bij aan meer intense neerslag.

Verandering 3: land droogt uit

Een derde effect van de opwarming van onze aarde is het uitdrogen van grote stukken land. Dit lijkt misschien vreemd. Hoe kan het dat steeds meer land op aarde uitdroogt terwijl de neerslag juist heviger wordt?

Dit komt omdat de hogere temperaturen op aarde het water dat in de grond zit ook weer sneller verdampt. Denk maar aan een weiland waar weken lang de zon op schijnt zonder dat er neerslag valt. Die grond droogt dan uit.

Wanneer de regen vervolgens valt neemt de grond de regen minder goed op. Water op uitgedroogde grond heeft de neiging om weg te spoelen in plaats van opgenomen te worden in de bodem. Dit effect wordt versterkt door de toename van intense neerslag. In plaats dat het water rustig uit de lucht neerdaalt op land zal het steeds vaker in een hevigere vorm naar beneden komen en eerder wegspoelen.

Verandering 4: weerpatronen veranderen

Een vierde effect van klimaatverandering is dat bestaande weerpatronen veranderen.

Veel weerpatronen op onze planeet waren heel lang stabiel en kwamen elk jaar terug. Bij ons in Nederland sneeuwde het elk jaar in de winter en konden we samen op natuurijs schaatsen. Andere plekken op aarde konden in een bepaalde maand rekenen op een bepaalde hoeveelheid regen.

Door de opwarming van de aarde veranderen deze patronen. Dit betekent bijvoorbeeld dat gebieden die normaal gesproken regen krijgen dit steeds minder krijgen waardoor ze uitdrogen. Andere gebieden krijgen juist teveel regen waardoor ze overstromen. Dit maakt de planeet en daarmee ook ons leven onstabieler.

Dus, wat is klimaatverandering?

Je weet nu wat een klimaat is en dat we op onze wereld verschillende klimaten kennen. Bovendien weet je nu welke veranderingen in onze klimaten zichtbaar zijn. We gaan nu nog eens kijken naar de hoofdvraag: Wat is klimaatverandering?

Klimaatverandering is het woord dat staat voor de veranderingen die wij wereldwijd zien in de verschillende klimaten die wij kennen. Deze veranderingen zijn echter het gevolg van de opwarming van onze aarde. De opwarming van de aarde is dan ook het echte probleem.

Die wereldwijde opwarming komt door een sterker broeikaseffect. En wij mensen zijn hoofdzakelijk de oorzaak van het sterker worden van het broeikaseffect omdat wij samen heel veel broeikasgassen uitstoten.

Wil je meer weten over het broeikaseffect in relatie met het klimaat? En hoe het zit met broeikasgassen? Lees dan ‘Een beetje CO2, dat valt toch wel mee?’.

Klimaatverandering simpel in beeld

Klimaatverandering is in werkelijkheid een proces dat bestaat uit vele processen die met elkaar in verbinding staan. De hoofdlijnen bestaan echter uit de vijf onderstaande stappen.

1. Wij (mensen) halen fossiele brandstoffen (olie, gas en steen- en bruinkool) uit de grond.

2. We verbranden de fossiele brandstoffen. Hiermee produceren wij energie zoals warmte en elektriciteit. Bij de verbranding van fossiele brandstoffen komt het broeikasgas CO2 in onze atmosfeer.

3. Omdat er steeds meer CO2 in de atmosfeer komt wordt het broeikaseffect sterker. Hierdoor warmt de aarde op.

4. De opwarming van de aarde heeft allerlei gevolgen. Door hogere temperaturen smelt het ijs op aarde. Ook veranderen de weersomstandigheden zoals wanneer en hoeveel het regent. Deze veranderingen zijn lange termijn veranderingen. Ze veranderen daarmee niet alleen het weer voor bijvoorbeeld een week, maar ze veranderen hele klimaten voor lange perioden zoals 30 jaar of 100 jaar.

5. De gevolgen van klimaatverandering destabiliseert onze samenlevingen. Door het smeltende ijs kunnen kustgebieden gaan overstromen. Ook de kans op overstromingen wordt groter. Bovendien zijn er gebieden die helemaal uitdrogen door de opwarming van de aarde.

Hoe kunnen we klimaatverandering stoppen?

Veel van de bovenstaande processen gebeuren zonder dat wij daar iets voor hoeven te doen. Broeikasgassen zorgen ervoor dat de warmte van de zon langer bij de aarde blijft. En de opwarming van de aarde zorgt ervoor dat ijs smelt. Dit gaat allemaal vanzelf en hebben wij als mens geen invloed op.

Waar wij echter wel invloed op hebben is de hoeveelheid van broeikasgassen in onze atmosfeer. Die brengen wij namelijk zelf in de lucht met name door het verbranden van fossiele brandstoffen. De ruimte voor een gezond klimaat ligt dan ook bij de processen 1: het opgraven van fossiele brandstoffen en 2: het verbranden van fossiele brandstoffen.

Als wij de fossiele brandstoffen in de grond laten zitten en niet meer verbranden komen er veel minder broeikasgassen in de atmosfeer waardoor ons klimaat weer kan herstellen. 

Wil je meer weten over wat je kunt doen voor ons klimaat? Lees dan de zeven acties voor een gezond klimaat.